Суық толқын әлем бойынша кемелерді жойып жатыр: «Волгонефть-212» танкерін екіге бөліп жіберуі мүмкін бе? Фото, видео.
2Танкер «Волгонефть-212», екіге бөлініп кеткен.
2024 жылдың 15 желтоқсанында танкер «Волгонефть-212» екіге бөлінді, Керчен бұғазындағы дауыл кезінде толқынның үстінде тұрған. Алайда, синоптиктердің мәліметтері бойынша, су толқындарының биіктігі 2-3 метрден аспаған. Мұндай кішкентай "жер бедерлері" апатқа себеп болғаны күмәнді.
Танкердің корпусын так называемая «убийца толқыны» немесе «бұзақы толқын» (rogue wave) деп аталатын, жұмбақ себептермен кенеттен пайда болатын «су қабырғалары» бұзғаны туралы негізді күдік бар. Мұндай толқындар айналасындағы толқындардан екі, үш, тіпті төрт есе жоғары болып, терең және шексіз мұхит суларында ерекше биік болады, бірақ жақында анықталғандай, олар теңіздерде, яғни, кішкентай жабық және салыстырмалы түрде таяз су айдындарында да пайда болуы мүмкін.
3Тынық мұхитындағы рекордтық толқынның схемасы.
Рекордтық биіктіктегі толқын
Керчен бұғазындағы апатпен байланысты 17,6 метр биіктіктегі толқын есімізге түседі, ол MarineLabs зерттеу компаниясы орнатқан буймен Тынық мұхитында, Британдық Колумбиядағы Ванкувер аралынан шамамен 7 шақырым жерде тіркелген. Бұл жыртқыш су толқыны Юклулет (Ucluelet) жағалауының атымен аталды.
Толқын 2020 жылдың қарашасында пайда болды, бірақ тек 2 жылдан кейін ғалымдар бұл феноменнің шын екенін растады.
- Толқын төрт қабатты үйдің биіктігіндей көтерілді, ал оның алдында шұңқырлар көрінді, - деді CNN-ге MarineLabs басшысы Скотт Битти (Scott Beatty).
- Ашық теңізде мұндай пропорциядағы толқындар 1300 жылда бір рет пайда болады, - деп түсіндірді Виктория университетінің зерттеушісі Йоханес Гермрич (Johannes Gemmrich).
4Рекордтық толқын айналасындағы толқындардан үш есе биік болды.
Айтпақшы, Юклулет толқыны әлем мұхитының бетінде болған ең биік толқын емес. Ол салыстырмалы биіктігі бойынша рекордтық болып табылады. Алдыңғы және артындағы толқындар үш есе төмен болды – шамамен 6 метр.
Абсолюттік биіктік бойынша рекорд Драпнер толқынына (The Draupner Wave) тиесілі – 25,6 метр. Ол 1995 жылдың қаңтарында Норвегия жағалауында Солтүстік теңізде тіркелді. Оқыған толқындардың максималды биіктігі 12 метр болды, яғни олар шамамен 2 есе төмен болды.
Айтпақшы, ресми тіркеулер мен ғылыми растаулар бұл аномальды және қорқынышты табиғат құбылыстарын теңіз мифтерінен және аңыздардан фактілер қатарына алып шықты. Оларды зерттеуге мәжбүр етті. 20-шы ғасырда ғалымдар «бұзақыларға» мүлдем сенбейтін уақыт болды, көптеген дәлелдер мен тіпті деректі фотосуреттерге қарамастан.
Қазіргі уақытта ғалымдар мұхиттың кеңістігінде 50 метрлік толқындар күтуге болатындығына сенімді.
5Әдеттегі толқындарды аномальды толқындармен салыстыру: 1. 458 метр ұзындықтағы супертанкер. 2. Әдеттегі дауыл толқыны. 3. Бұзақы толқын. 4. Орта бойлы адам.
Олар қайдан пайда болады?
«Әдеттегі толқындардың» биіктігі желдің күші, қанша уақыт бойы соғатыны және ашық судың көлеміне байланысты. Мысалы, 12 баллдық ураган, бұл өте сирек кездесетін жағдай, Панама мен Малайзия арасында 17 700 шақырымдық ең кең су кеңістігінде бір сағат ішінде толқындардың орташа биіктігі 4,2 метрді құрауы мүмкін.
Кейінгі есептеулер көрсеткендей, толқындар тәулігіне 14,1 метр биіктікке дейін көтеріледі, бірақ, ақырында, аптаның ішінде 20,7 метрден жоғары көтерілмейді. Дегенмен, ғарыштан алынған суреттерде мезгіл-мезгіл есептеулер параметрлеріне сәйкес келмейтін алып су толқындары кездеседі. Олардың биіктігі 25 метрден асады. Кейбіреулері үш, төрт немесе тіпті бес қатармен жүреді және, төмендемей, мыңдаған шақырымды еңсереді. Басқалары кенеттен пайда болып, сондай-ақ кенеттен із-тозсыз жоғалады.
Феноменді түсіндіру үшін ғалымдар жоғары математикаға жүгінеді – мысалы, Шредингердің сызықтық емес теңдеулері. Олар жоғары толқындардың пайда болуы дисперсиялық фокусировка деп аталатын құбылыс нәтижесінде болады, яғни ағымдағы толқын көрші толқындардың энергиясын сіңіре бастайды. Бұл процесс біркелкі болмайды, кешіріңіз, әзіл үшін.
Хаотикалық процестерді сипаттайтын теңдеулер де көмектеспейді, олар дүниежүзілік қаржы нарықтарын дірілдейтін процестерге ұқсас.
Физиктер ағындарға кінә қояды. Алып толқындарды жиі желдер жылдам мұхит ағындарын тежейтін жерлерде кездестіруге болады. Мүмкін, осы жерлерде белгілі бір бөгеттер пайда болады ма? Немесе, кенеттен әлсіреген желдер суға «босатуға» мүмкіндік беріп, ол жойқын толқындармен әрі қарай жүреді ме? Мұндай механизм мүмкін емес. Бірақ бұл толқындардың ағындар жоқ жерлерде пайда болуын түсіндіре алмайды.
6Британ және австралиялық физиктер модельдеген толқын (оң жақта) Хокусайдың «Канагаваның үлкен толқыны» гравюрасы (сол жақта) сияқты көрінеді.
Су түбінің ерекше рельефі бір толқындардың үстіне басқа толқындарды қоюластыруы мүмкін.
Дәстүрлі емес көзқарастарды ұстанатын ғалымдар белгілі бір мұхит аудандарында «жергілікті гравитациялық флуктуациялар» бар деп санайды. Басқаша айтқанда, тарту күшінің кенеттен азаюы немесе көбеюі. Бұл шұңқыр немесе дөң пайда болады.
Соңғы уақытта британ және австралиялық физиктер «су қабырғаларының» пайда болуына әкелетін процестерді түсінуге жақындап келеді. Олар зертханалық жағдайда, арнайы бассейндегі «убийца толқындарын» «жасай» алды. Әрине, модельденген толқындар табиғаттағыдай 20-30 метр емес, бірақ салыстырмалы биіктік бойынша олар «оригиналдарға» сәйкес келеді.
Экспериментаторлар алып су толқындарының