Мысық тарихы мен генетикасы: Ғалымдар үйге мысықты алғаш енгізгенді анықтауда.

Мысыр фараондары ма? Кипрдегі тас дәуірінің балықшылары ма? Немесе ежелгі қытайлар ма? Ғалымдар кімнің және қашан мысықты алғаш үйіне алып келгенін, оның жолақ жүнін сипап, жайлы мияулауын тыңдауды бастағанын анықтауға тырысады.

ТАБИҒАТТЫҢ КӨРКЕМДІГІ

Бұл сұрақ миллион еуроға емес, екі миллион еуроға бағаланады! Еуропалық зерттеу жобасы FELIX. дәл осындай бюджетпен жұмыс істейді. Генетиктер, археозоологтар (өткен дәуірлердегі жануарларды зерттейтін ғалымдар) және молекулярлық биологтар 1300 ежелгі мысықты жан-жақты зерттеуді жоспарлап отыр. Бұл мысықтар Еуропа, Азия, Таяу Шығыс және Африкада соңғы 11 мың жыл бойы өмір сүрген. Ресейлік мысықтар зерттеуге енбегенімен, беларусь мысықтары бар.

- Мысықтар - ерекше жаратылыстар, бұл өте табысты эволюцияның мысалы. Олардың қолға үйретілу процесі басқа жануарлармен болғаннан айтарлықтай өзгеше. Мысықтар адамдармен бірге өмір сүруге тамаша үйренді, бірақ табиғатын іс жүзінде өзгертпеді, - дейді Римдегі Тор Вергата университетінің палеогенетигі Клаудио Оттони, FELIX. жобасының жетекшісі. - Сырттай, тіпті қазіргі жабайы және үй мысықтары да бір-бірінен айтарлықтай ерекшеленбейді.

Жалпы, табиғат бір сәтте мысықты эволюцияның шыңы деп шешкен сияқты. Ол әуелден-ақ тамаша, неге бірдеңені өзгертіп, жетілдіру керек? Ол жай ғана өмір сүрсін, мияуласын және көзге қуаныш сыйласын.

ДНҚ ЖӘНЕ СУПЕРКОМПЬЮТЕРЛЕР

«Феликс» командасы мысықтардың ДНҚ-ларын (сақталған тістер мен сүйектерден шығарып) талдап, мутацияларды зерттеп, ежелгі және қазіргі мысықтар арасындағы генетикалық байланыстарды іздейді, жануарлардың қоректенуін түсіну үшін сүйектердің құрамын зерттейді, тіпті Еуропаның ең қуатты суперкомпьютерлерін есептеулерге тартады. Жалпы, мысықтар адамды барлық ғылыми жетістіктерімен бірге қолға үйреткен сияқты!

Мысалы, мысықтардың сүйектеріндегі коллаген арқылы мияулап жүргендердің балық жей бастаған уақытын анықтауға тырысады. Мүмкін, бұл өзара сүйіспеншіліктің алғашқы кезеңдерінің бірі болған шығар - алыстағы ежелгі заманда мысықтар балықшылардың жанына келіп, өз үлесін алуды бастаған.

ҚҰМЫРСАҚТАРЫ БАР МУМИЯЛАР

Жақын уақытқа дейін мысықтардың сиқырына алғаш тап болғандар Ежелгі Мысыр тұрғындары деп саналған. Египет және Еуропа музейлеріндегі мысық мумияларын Оттони мен әріптестері зерттеп жатыр. Мысықтарды фараондарды мумиялау үшін қолданылған дәл сол күрделі әдістермен мумиялаған. Бір қабірде 80 мың мысық мумиясы бар! Мысықтар иелерін о дүниеге алып барды - оларды саркофагтарда бейнелеген. Ал Баст құдайының басында құлақтары бар. Практивті жағынан: мысықтар тышқандар мен жыландарды аулап, бидай қорын сақтауына көмектесті. Ежелгі Мысырдағы үй жануарлары, мүмкін, жабайы ливиялық немесе дала мысықтарынан шыққан.

Барлығы жиырма жыл бұрын өзгерді. Жерорта теңізіндегі Кипр аралында, Лимассол курорт қаласынан алты шақырым жерде, тас дәуірінің тұрақтарын қазу кезінде мысықпен бірге бала табылды. Адам мен мысықтың алғашқы ортақ қабірі! Сенсация - жас киприот пен мысық 10 - 11 мың жыл бұрын өмір сүрген. Мысыр фараондарына қарағанда 5 мың жыл бұрын! Демек, адамның мысықпен бірге өмір сүру тарихы бұрынғыдан да ұзақ.

Египет және Еуропа музейлеріндегі мысық мумияларын Оттони мен әріптестері зерттеп жатыр.

Фото: Shutterstock.

ЖАБАЙЫ МА, ҮЙДІКІ МЕ?

Жақында ДНҚ талдауы арқасында анықталған деректер бойынша: қазіргі еуропалық үй мысықтары - дәлірек айтсақ, олардың аталары - алғаш рет адамның жанында Солтүстік Африкада пайда болған. Яғни, пирамидалар мен Сфинкстің жанында болғаны анық. Ал Еуропаға олар Рим империясы кезінде әкелінді.

- Егер барлығы 10 мың жыл бұрын басталған болса, мысықтардың Еуропада пайда болғанын болжамдай аламыз - мысалы, шошқалар мен басқа да үй жануарлары сияқты. Бірақ ДНҚ талдауы сол кезеңде мысықтар Еуропада жабайы болғанын көрсетеді. Ал үй мысықтарының алғашқы гендері тек 2500 жыл бұрын пайда болған, - дейді Оттони.

Қазіргі үй мысықтарының жабайы ата-бабаларының генетикалық мұрасы кем дегенде бес түрлі түрден: еуропалық, оңтүстік африкалық, орталық азиялық, ближневостық жабайы мысықтардан, сондай-ақ қытайлық шөл мысығынан тұрады.

Қытайдың тізімде пайда болуы кездейсоқ емес. Хубэй провинциясында Қытай ғылым академиясының палеонтологтары 300 мың жыл бұрынғы мысықтың қалдықтарын тапты. Леопард мысығының алыстағы ата-бабасы, бұл өте кішкентай, алақандай. Оның адамдармен бірге үңгірде тұрғаны немесе олардың кешкі асының бөлігі болғаны (ал жабайы мысықтар туралы примитивтік уақытта, өкінішке орай, бұл ғылыми фактімен дәлелденген). Бірақ Шэньси провинциясында 5300 жыл бұрын адамдардың тамақтандырған мысық табылды - ол көп бидай жеген. Мүмкін, ол тышқандар мен егеуқұйрықтардан дәндерді қорғап, өзі де тамақтанған.

АФРИКАДАН НЕМЕСЕ ТАЯУ ШЫҒЫСТАН КЕЛДІ МЕ?

Мүмкін, мысықтар мен адамдар бір-бірімен танысқан бірнеше орын болған шығар? Жұмыс гипотезасы: бір-біріне алғашқы қадам Таяу Шығыста (Кипр жақын жерде) 10 - 11 мың жыл бұрын жасалды. Мысықтар алғашқы егіншілердің үйлеріне кіріп, кеміргіштермен күресуде көмектесуге келген.

Мысықтарды қолға үйретудің екінші орталығы Ежелгі Мысыр болды, шамамен 6 мың жыл бұрын. Бірақ басқа да нұсқалар болуы мүмкін - мысықтар Таяу Шығыста қолға үйретілді, содан кейін адамдармен бірге Солтүстік Африкаға көшті. Барлық нұсқалар шындыққа жақын.

Бірақ зерттеулер жалғасуда, жоба әлі екі жылға жоспарланған. Ғалымдар мысықтың үй жануарлары болып табыл