Ғарыштық келімсектерге арналған магнит: Антарктикада метеориттерді кім және қалай іздейді.

МҰЗДЫҢ АРТЫНДА НЕ ЖАТЫР

Сіздер Антарктиданы метеориттер үшін магнит деп атайтынын білдіңіздер ме? Бұл толықтай дәл емес (метеориттер жердің кез келген нүктесіне түсу ықтималдығы бірдей), бірақ мұнда оларды табу оңай. Себебі, Антарктидаға құлаған «ғарыштық келгендер» сенімді қорғалған. Оларды мұздар жабады, олар да оларды сенімді түрде бекітеді. Ал уақыт өте келе жел мұз қабаттарын алып кеткенде немесе кейбір мұздықтар қозғалыс нәтижесінде кетіп, жаңалары жер астынан көтерілсе, метеориттер ашылады. Мәскеу жастар Антарктикалық экспедициясының қатысушыларына осы механизмдер туралы үнділік Антарктика станциясы Майтриде айтылды.

3

Фото: Евгений САЗОНОВ. Фотобанк КП-ға өту

- Станция 1983 жылы құрылып, Будданың есімдерінің бірімен аталған, оған үнді туының түстерімен белгіленген бочкалармен жол бар, - дейді біздің Антарктикадағы арнайы тілшіміз Евгений Сазонов, ол Радио «Комсомольская правда» тыңдаушылары үшін Мәскеу жастар Антарктикалық экспедициясының күнделіктерін жазып отыр. - Станцияда гляциологтар (мұзды зерттейтін ғалымдар), синоптиктер, биологтар, астрономдар (станцияда жаңа үлкен телескоп орнатылған) және... нағыз метеориттер аңшыларының командалары жұмыс істейді. Антарктикада оларды табу оңай, себебі олар үлкен ақ кеңістікте айқынырақ көрінеді. Айтпақшы, үнділік мамандар осы жерге келгеннен бері 60-тан астам әртүрлі метеориттер тапты.

4

Индиялық станцияны салуға орыстар көмектесті.

Фото: Евгений САЗОНОВ. Фотобанк КП-ға өту

Индиялық ғалымдар, сонымен қатар, Антарктикадағы көлдерді белсенді зерттеп жатыр, станция дәл сол көлдің жанында орналасқан.

- Ширмахер оазисінің көлдерін америкалықтар да зерттейді - олар дрондар, толыққанды су асты аппараттарын, тұрғын және тұрғын емес аппараттарды әкеледі. Олар түбінен топырақ үлгілерін көтереді. Бұл топырақтың құрамында марс топырағына ұқсас белгілер бар дейді. Бұл шындық па, жоқ па, оны айту қиын, себебі америкалықтар осындай зерттеулерді құпия ұстайды, - дейді Евгений Сазонов.

Дегенмен, Антарктикада бір-біріне көмектесу дәстүрі бар, себебі жағдайлар қатал. Трагедиялар да орын алады: бірнеше жыл бұрын гляциологтардың лагері зерттеп жатқан мұздықтың астына орналастырылған. Бір күні 16 қабатты үйдің көлеміндегі алып мұз оларды жапырып, лагерьлерін толық жойып жіберді.

- Осыған байланысты жерлеу дәстүрлері туралы әңгіме болды. Егер, мысалы, ресейлік полярник қайтыс болса, оны Буромский аралында жерлейді немесе елге жібереді. Басқа елдер әрқашан қайтыс болғандарды елдеріне жібереді. Тек үнділіктер алдымен Антарктикада кремация жүргізеді, сосын күлді өз елдеріне жібереді, - деп хабарлайды біздің арнайы тілшіміз Оңтүстік Жерден.

5

Капитанның каютасындағы кешкі зерттеулер.

Фото: Евгений САЗОНОВ. Фотобанк КП-ға өту

ҚАУПТАР

Тарихта алғаш рет осындай алыс сапарға мектеп және колледж оқушылары қатысуда. Мәскеу жастар Антарктикалық экспедициясын Мәскеудің білім және ғылым департаменті мен қосымша білім беру орталығы «Саяхаттар зертханасы» ұйымдастырды, серіктестері «Бірінші қозғалыс» ұйымы мен «Волга-Днепр» әуе компаниясы болды. Антарктикаға оқушылар текке бармайды – олар Мәскеу мен Ресейдің жетекші жоғары оқу орындары үшін деректер жинауда. Сонымен қатар, олар алғаш рет ғалымдармен тұрақты байланыс ұстап, үлгілерді қалай дұрыс алу және ғылымға қандай үлгілер қызықты болатынын түсіндіреді.

Кейбір үлгілерді алу үшін шын мәнінде қауіпті шығуларға баруға тура келеді. Мысалы, жақында экспедиция мүшелеріне шельфтік мұздықтың тар саңылауынан өту керек болды:

- Бұл миллиардтаған тонна мұз болатын, ол көкжиекке дейін созылып жатты. Осы мұздың үлгілерін алу үшін мен оның ең терең жеріне баруға тура келді. Мен әрқашан тар өткелде, қандай да бір үңгірде тұрып қаламын деп қорқатынмын. Ал біз дәл сондай тар саңылаудан өттік, оған мынау мысық та өтпейді деп ойладым. Сол саңылауда мен бірнеше қорқынышты минут бойы тұрып қалдым, мені шығарып алғанша, - естелік айтты Евгений Сазонов ең қорқынышты сәттердің бірін.

6

Фото: Евгений САЗОНОВ. Фотобанк КП-ға өту

Экспедиция мүшелеріне мұзда бүйректен көтеріліп, альпинистік «тістермен» итеріліп жүру керек болды - бұл арнайы металдан жасалған шиптер, олар аяқ киімге бекітіледі. Ширмахер оазисіне мұзды жолмен бесінші нүкте арқылы түсу, балалардың сырғанауымен. Ал Майтри антарктикалық станциясына жету үшін сондай өтпейтін балшықтан өтуге тура келді (қысқа антарктикалық жазда қар тез ериді), тіпті барлық жол талғамайтын көлік те соған батып кетті.

Бірақ қазіргі уақытта күн тәртібінде - қатты желмен түнді өткізу. Егер бұрын ол секундына шамамен 20 метр жылдамдықпен соқса - палаткадан шығуға, қолды жайып, ауа ағынына «жатуға» болатын, - бүгін желдің екпіні