Жасанды интеллект Везувий жанартауында күйіп қалған папирустарды оқып шықты.

Ғалымдардың қолында 250 жылдан астам уақыт бойы құнды қазына - Геркуланумда табылған 1826 папирустық рулон бар. Бұл ежелгі рим қаласы, Помпеймен бірге Везувийдің атқылауы кезінде күл қабатымен көмілген. Рулондар тарихшылардың пікірінше, Юлий Цезардың тестісіне тиесілі болған сәнді ауыл вилласының аумағында табылды. Бұл толықтай сақталған жалғыз антикалық кітапхана болып саналады. Онда жоғалып кеткен Аристотельдің трактаттары, Софокл, Эсхил және Еврипидтің пьесалары, Сапфоның өлеңдері және Тит Ливийдің белгісіз тарихи еңбектері болуы мүмкін. Проблема мынада, рулондардың басым бөлігі соншалықты күйіп кеткен, оларды ашып оқу мүмкін емес - олар ғалымдардың қолында ұнтақталып кетеді. Осы уақыт ішінде манускрипттерді ашып оқуға бірнеше рет әрекет жасалды, бірақ тек 150 қолжазба дешифрленді.

Дегенмен, қолжазбалар, белгілі болғандай, өртенбейді. Жаңа компьютерлік технологиялардың дамуымен жағдай өзгерді. Кентукки университетінің профессоры Брент Силс, машиналық оқыту, ИИ және компьютерлік көру саласындағы маман, рулондарды ашпай оқу әдісін әзірледі. Бұл өте күрделі процесс. Алдымен папирустар синхротрон арқылы сәулелендіріледі (бұл - бөлшектерді үдеткіш - Ред), ол электрондарды жарық жылдамдығына жуық жылдамдыққа дейін жылдамдатады. Бұл кәдімгі рентгеннен әлдеқайда тиімді. Осылайша, бірнеше мыңдық миллиметр масштабында объектілерді көруге болады. Алынған суреттер негізінде рулонның 3D моделі қайта құрастырылады. Содан кейін ғалымдарға бір қабатты екіншісінен бөліп, рулонның цифрлық бейнесін ашу қажет. Соңында папирустың бетіндегі сия іздерін табу керек.

Бұл әдіс 1700 жылдық пергаментті дешифрлеу кезінде жақсы нәтиже көрсетті, ол Израильдегі Эйн-Геди қаласындағы өртенген синагогадан табылды (бұл Киелі кітаптың Левит кітабынан алынған фрагмент). Бірақ бұл жағдайда жазушы пергаментке (сиыр терісі) қорғасынды сия қолданған - рентген сәулелерінде жақсы көрінетін комбинация.

Ал Геркуланумның көпшілігі папирустан (қамыс қағазы) көмір немесе сажа негізіндегі сиямен жазылған. Мұндай сия химиялық құрамы бойынша папирустан ерекшеленбейді және рентгенмен сәулелендіру жақсы нәтиже бермейді.

Сонда Силс пен оның әріптестері мәселені шешу үшін жасанды интеллект мамандарын тартуды шешті. Силиконды алқаптан демеушілердің көмегімен, олар шамамен 1,5 миллион доллар жинады, Vesuvius Challenge жобасы басталды. Брент Силстың командасы жоғары шешімді рентген томографиясымен жасалған мыңдаған суреттерді ашық қолжетімділікке шығарды. Кез келген мүдделі адам дешифрлеу бойынша өз күшін сынай алады.

Өткен жылы үш студент - Юсеф Надер (Германия), Люк Фарритор (АҚШ) және Джулиан Шиллигер (Швейцария), нейрондық желіні жаттықтырды, ол бір рулонның 2000-нан астам грек әрпін анықтады.

Бұл эпикурей философы Филодеманың жазбалары болып шықты. Дешифрленген фрагментте ол музыка мен тамақтың әкелетін ләззаттары туралы ой толғаған.

Студенттер манускрипттің тек 5% мәтінін танып білсе де, олардың алда 700 мың доллар көлемінде сыйлық күтті. Алда әлі де көп жұмыс пен шешілмеген міндеттер тұр, бірақ енді ғалымдар қандай бағытта жүру керектігін түсінеді.

- Бүгін біз алғаш рет сенімді түрде рулондарды түгелдей оқи алатынымызды айта аламыз, - деді Vesuvius Challenge жобасының жетекшісі Стивен Парсонс.

Геркуланумнан қалған папирустарды дешифрлеу ғалымдардың антикалық кезеңдегі жағдай туралы түсінігін айтарлықтай кеңейтеді. Зерттеушілердің бағалауы бойынша, бұл кітапхана сақтайтын деректер көлемі адамзаттың антикалық дәуір туралы білім қорына тағы 20 пайыз қосады.