Қазақстан қаржыгерлері қауымдастығының аналитикалық орталығы 2024 жылғы Қазақстанның бағалы қағаздар нарығы туралы шолу ұсынды.
Периодтың негізгі тенденциялары:
2024 жылы елдің капитал нарығында инвесторлар мен эмитенттердің белсенділігі жоғары деңгейде қалып отыр, бұл қатал ақша-кредит жағдайларына қарамастан.
Елдің қор индекстері 2024 жылды екі таңбалы өсіммен аяқтап, жаңа тарихи максимумдарға жетті: KASE индексі 33%-ға, AIXQI — 28%-ға өсті.
Акциялар корпоративтік пайда мен дивиденд төлемдерінің, тиімді корпоративтік және рейтингтік оқиғалардың, экономикадағы тұрақты жағдайдың және ақша массасының күшті өсімінің (+11,3% 2024 жылдың 11 айында) арқасында өсті.
Номиналды өсімге (+8,9%) қарамастан, 2024 жылдың қорытындысы бойынша нарықтағы орташа дивидендтік кірістілік 5,3%-ды (бұрын 7,4%) құрады, бұл акция бағаларының жылдам өсуі мен дивиденд төлемейтін компаниялардың тізімінің кеңеюімен байланысты.
Сала бойынша банктік сектор мен финтех индустриясы, телекоммуникация және мұнай-газ секторлары ең көп өсім көрсетті (төменде қараңыз).
Жаңа инвестициялық есепшоттардың санының өсуі аясында (есептік кезеңде елдегі инвесторлар 984 мың жаңа есепшот ашты) жеке инвесторлардың акциялардың екінші нарығындағы үлесі 2023 жылғы 43%-дан 62%-ға дейін артты, 2025 жылы да өсуді жалғастыра алады.
Қор нарығының екі таңбалы өсуі мен қазақстандықтардың инвестицияларға жоғары қызығушылығының арқасында инвестициялық компаниялардың басқаруындағы активтердің жалпы көлемі 2024 жылдың қорытындысы бойынша 686 миллиард теңгеге немесе 72%-ға өсіп, 1,6 триллион теңгеге жетті.
Бастапқы нарықтағы мемлекеттік бағалы қағаздар (+16% 6,0 триллион теңгеге дейін) және корпоративтік облигациялар (+128% 3,5 триллион теңгеге дейін) орналастыру көлемдері жылды елеулі өсіммен аяқтады: (1) бюджеттің тапшылығын қаржыландыру үшін және (2) квази-мемлекеттік сектордың жекелеген өкілдерінің жоғары белсенділігі аясында (барлық орналастырудың 60%), БВУ (10%), МФО (2%).
Ақша-кредит саясатының векторының әртүрлілігіне байланысты, тәуекелсіз қисық сызық едәуір өзгерді: 2024 жылдың қорытындысы бойынша мемлекеттік бағалы қағаздардың кірістілігі қысқа жағында 55–240 базистік пунктке, бірақ ұзын жағында 20–30 базистік пунктке өсті. Осылайша, 2 жылдан 20 жылға дейінгі горизонттағы қисық сызық тегіс пішінге ие (спрэд 5 б.п.), ал жалпы инверсияны сақтайды.
Қысқа мерзімді мемлекеттік бағалы қағаздардағы жоғары мөлшерлемелер резидент еместерден рекордтық қаржы ағынын ынталандырды – 1,3 миллиард доллар немесе 624 миллиард теңге, бұл ұлттық валютаның қысымын біршама тежеді.
Олардың НБРК ноталарына салымдары 10 миллиард теңгеден 104 миллиард теңгеге (10,4 есе), Қаржы министрлігінің облигациялары 445 миллиард теңгеден 975 миллиард теңгеге (2,4 есе) артты. Осы аясында олардың меншікті үлесі екі еседен астам, 1,9%-дан 4,0%-ға дейін өсті.
3 4 5 6 Қорытынды
Елдің қор нарығы 2024 жылды елеулі өсіммен аяқтап, көптеген шетелдік алаңдардан (S&P500 23%-ға, Nikkei – 19%-ға, Shanghai – 13%-ға, Stoxx600 – 5,9%-ға өсті) айтарлықтай асып түсті, бұл бірқатар қолайлы ішкі оқиғалар (жоғары дивидендтік төлемдер, жеке базаның ағыны, тиімді корпоративтік және рейтингтік оқиғалар, ел ішіндегі тұрақты жағдай) және сыртқы факторлар (тәуекелге жоғары сұраныс, жаһандық ақша-кредит жағдайларын жұмсарту, шикізат бағаларының салыстырмалы түрде жоғары болуы) аясында болды.
Бағалар мен дивидендтік кірістілік өсімін ескере отырып, жергілікті нарықтағы тәуекелге байланысты кірістілік жинақ құралдарының (теңгелік депозиттер) кірістілігінен екі есе, дәстүрлі баламалы инвестиция құралынан (жылжымайтын мүлік нарығы) — 10 есе асып түсті (жаңа тұрғын үй бағасы тек 3%-ға, екінші нарық — 4,2%-ға өсті). Осы уақытта 2024 жылға арналған дивидендтік төлемдер маусымы жергілікті акцияларға қызығушылықты бірінші жартыжылдықта қолдайды және инвесторлардың нарыққа ағынын одан әрі ынталандырып, акциялар нарығының капитализациясының өсуіне (2024 жылы ЖІӨ-нің 22%-ынан 25%-ға дейін) ықпал етуі мүмкін.
Алдағы кезеңдегі маңызды жалпы бастамалар арасында қор нарығының позициясын FTSE/MSCI классификаторларында Emerging Market деңгейіне көтеру, квази-мемлекеттік сектордағы қазақстандық компаниялардың IPO-ларын жалғастыру, әділ салық салу мәселесін шешу, институционалдық инвесторлар базасын эндowment қорлары арқылы кеңейту, ұжымдық инвестициялар, рейтингтік қызметтер және цифрлық активтер нарықтарын дамыту, жергілікті нарықтың өтімділігін арттыру, сондай-ақ бағалы қағаздар нарығы туралы заңды қазіргі шындыққа сәйкестендіруді атап өтуге болады.