informkz.com

Қазақ тіліндегі мәзірден бас тарту: ережелер мен заңдар.

Қазақстан – көптілді мемлекет, бірақ біздің елімізде мемлекеттік тіл қазақ тілі болып табылады. Дегенмен, қоғамда сұрақ туындайды: біздің заңнамамызда қоғамдық тамақтану орындарының қызметтерін және ақпаратты бірінші кезекте екі тілде – қазақ және орыс тілдерінде ұсыну міндеті жазылған ба? Бұл мәселені анықтау үшін біз Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетіне жүгіндік. Толығырақ Tengri Life материалында.
Отказ в предоставлении меню на казахском: основные правила и законодательство.

Қазақстан – көптілді мемлекет, бірақ біздің елімізде мемлекеттік тіл – қазақ тілі. Дегенмен, қоғамда сұрақ туындайды: қоғамдық тамақтану орындарына қызметтер мен ақпаратты бірінші кезекте екі тілде – қазақ және орыс тілінде ұсыну міндеті заңнамамызда көрсетілген бе? Бұл мәселені анықтау үшін біз Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетіне жүгіндік. Толығырақ Tengri Life материалында.

Елордадағы Qazaq Coffee кофеханасы төңірегіндегі соңғы дауға байланысты қоғамдық тамақтану орындарында тіл нормаларын сақтау мәселесі қайта көтерілді. Барлығы бір келушінің қазақ тіліндегі мәзірдің жоқтығына шағымдануымен басталды, ол танымал қосымшада пікір қалдырды. Мекеме әкімшілігінің жауабы наразылық туғызды: кешірім сұраудың орнына кофехана өкілдері олардың қызметкерлерінің қазақ тілінде сөйлеуге және мәзірді ұсынуға міндетті еместігін мәлімдеді.

Бұл позиция әлеуметтік желілерде қызу реакция туғызды. Бірнеше сағаттың ішінде кофехананың Instagram парақшасы ашулы пікірлермен толтырылды, ал мекеменің рейтингі 1 жұлдызға дейін төмендеді. Пайдаланушылар 18 мыңнан астам теріс пікір қалдырды, бұл кофехананың жабылуына әкелді (бұл мәңгілік пе, әлде уақытша ма, білмейміз), ал оның Instagram аккаунты қолжетімсіз болды.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінде бізге Қазақстан заңнамасына сәйкес, тауарлар, қызметтер және олардың орындаушылары туралы ақпарат екі тілде – мемлекеттік және орыс тілдерінде ұсынылуы тиіс екенін хабарлады.

9

Фото: pexels.com

Қазақстанда тіл мәселесі қаншалықты өткір

Тіл мәселесі мен Астанадағы кофехана жағдайын біз саясаттанушы Газиз Абишевпен талқылауды шештік, ол бірнеше негізгі аспектілерді атап өтті. Сарапшы қазақ тілінің белсенді дамып жатқанын және бүгінгі күні оның Қазақстандағы жағдайына алаңдауға негіз жоқ екенін айтты.

"Мен тіл мәселесін саясиландыруға қарсымын, себебі бұл өте нәзік сала, әлем бойынша, біз көріп отырғанымыздай, кейде араздық туғызып, шын мәнінде үлкен өртке айналуы мүмкін. Және менің ойымша, қазіргі уақытта қазақ тіліне Қазақстанда ешқандай қауіп жоқ, өйткені тәуелсіздік алған 30 жыл ішінде қазақ тілінің белсенді сөйлейтіндер саны бірнеше есе өсті. Кейбір бағалаулар бойынша, шамамен 5-6 есе немесе одан да көп. Және оның үлесі сенімді түрде өсіп келеді.

Салыстыру үшін айта кетсек, соңғы кеңес жылдарындағы санақ бойынша Қазақстанда 2 миллион 100 мың адам орыс тілінде, ал 1 миллион адам қазақ тілінде білім алған, яғни 70 пайыз орыс тілінде, 30 пайыз қазақ тілінде білім алған. Сонымен қатар, қазақ тілінде оқыту, әрине, орыс тілінің едәуір үлесімен жүзеге асырылды. Ал қазір, мысалы, соңғы бірнеше жылда Қазақстандағы мектеп түлектерінің шамамен 80 пайызы мемлекеттік тілде ЕНТ тапсырады, өмірлеріндегі басты емтихан. Бұл олардың саналы таңдауы. Олар орыс тілінде де тапсыра алады, бірақ олар қазақ тілінде тапсырады, бұл олардың қазақ тілінде қажетті деңгейде меңгергенін білдіреді. Бұл әрқайсысында үш жүз мыңнан астам адамнан тұратын үлкен ұрпақтар", - деді саясаттанушы.

Ол тілдің кедергісіз дамып жатқанын, қандастардың ағыны мен мемлекеттік қолдаудың арқасында екенін атап өтті.

"Мемлекеттік тілдің дамуы мен нығаюы бойынша жұмыс соншалықты күшті, оны тоқтату мүмкін емес. Тіпті халықаралық классификацияларда қазақ тілі қауіпті аймақтан алыс, белсенді дамып жатқан тілдер қатарына жатады", – деп атап өтті сарапшы.

0Фото: pexels.com

Кофехана жағдайына қатысты сарапшы, мұндай жағдайлардың жүйе емес, скорее исключение екенін білдірді.

"Біздің елімізде мыңдаған, бәлкім, ондаған мың орындар, кафелер бар, онда адамдарды адамдар қызмет көрсетеді. Мен сенімдімін, бұл орындардың басым көпшілігінде тіл мәселесі жоқ, себебі осы орындардың қызметкерлері, әдетте, екі тілде сөйлейді, немесе, ең болмағанда, олардың негізгі және еркін тілі қазақ тілі. Сондықтан мен бұл кофехана жағдайының бірегей екенін, ешқандай тенденцияны көрсетпейтінін және жүйелі проблема емес екенін ойлаймын. Сонымен қатар, менің жоғарыда айтқаным менеджментті ешқандай түрде ақтамайды", – деді Абишев.

Дегенмен, ол кафенің иелері осындай шақыруларға дайын болмағанын, бұл теріс нәтижелерге әкелгенін атап өтті.

"Конституцияға сәйкес, тұтынушылар құқықтары туралы заңға сәйкес, адамдар мемлекеттік тілде лайықты қызмет алуға толық құқығы бар. Мүмкін басқа тілдерде, орыс тілінде, кейбіреулер ағылшын тілінде, бірақ мемлекеттік тілде адамдар қызмет алуға мүмкіндік алуы керек, егер олар мәдениетті түрде қазақ тілінде қызмет алуды қалайтынын білдірсе.

Бұл тақырып соңғы 4-5 жылда қоғамдық дискурста тұрақты түрде талқылануда. Қызмет көрсету саласында жұмыс істейтін адамдар осыған дайын болулары керек, қарулы болуы керек. Олардың мемлекеттік тілде терең әдеби білімді талап етілмейді. Әдетте, бұл салада барлық сөздер жеткілікті түрде қолжетімді. Мәзірді кез келген тілден AI көмегімен оңай аударуға болады, мысалы, өте дәл аударма бірнеше минутты алады. Қазақ тілі бірінші, негізгі немесе ана тілі емес адамдар қиындықсыз бірнеше сөз үйреніп, келушілер үшін қажетті минималды жайлылықты қамтамасыз ете алады. Бұл өте сезімтал сала. Егер болып жатқан жағдай болса, онда олар тек өздерін айыптауы керек. Мен олардың өздерін түзеуге үміттенемін. Қажетті сабақтарды алу керек. Бұл міндетті түрде болады", – деп пікір білдірді саясаттанушы.

1Фото: pexels.com

Казах тіліндегі мәзірдің жоқтығы тұтынушылардың құқықтарын бұзады ма

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы заңның 10-бабына сәйкес, азаматтар тауарлар, қызметтер және орындаушылар туралы толық және шынайы ақпарат алуға құқылы. Маңыздысы, осы заңның 25-бабының 3-тармағы нақты көрсетеді: ақпарат қазақ және орыс тілдерінде ұсынылуы тиіс, бұл құжаттар, этикеткалар немесе ақпарат жеткізудің басқа тәсілдері болуы мүмкін.

"Ақпараттың мәтіні Қазақстан Республикасындағы тілдер туралы заңның талаптарына сәйкес болуы тиіс. 25-баптың 7-тармағына сәйкес, бір тілде немесе шетел тілінде ұсынылған ақпарат берілмеген болып саналады.

26-баптың 1-тармағына сәйкес, сатушы (өндіруші, орындаушы) тұтынушыға өз атауын, орналасқан жерін және жұмыс режимін қазақ және орыс тілдерінде жеткізуге міндетті, Қазақстан Республикасындағы тілдер туралы заңның талаптарына сәйкес, тауарды (жұмысты, қызметті) жүзеге асыру орнына", – деп түсіндірді комитетте.

Ведомство сондай-ақ қоғамдық тамақтану орындарына келушілерге мәзірді ең болмағанда қазақ және орыс тілдерінде ұсыну міндетті екенін атап өтті.

"Торговая деятельностьті реттеу туралы заңның 13-бабына сәйкес, қоғамдық тамақтану объектілері келушілерге мәзір ұсынуға міндетті