«Қолданбалы экономика зерттеулер орталығы (AERC)» Қазақстанның макроэкономикалық шолуын жариялады, онда 2025 жылға арналған трендтер мен болжамдар талданған.
2025 жылы Қазақстанның нақты ЖІӨ 4,6% (жылдық) өсуі күтілуде, бұл алдыңғы болжамнан (4,0%) жоғары. Болжамның жақсаруы мемлекеттік фискалдық ынталандырулардың едәуір артуымен және тұтынушылық пен инвестициялық сұраныстың жақсаруымен байланысты.
«Аталған болжам Қазақстанның мұнай өндіру көлемінің 89 млн тонна деңгейінде сақталуын ескере отырып жасалған. Егер Теңіз жобасының кеңейтілуі 2025 жылдың 1 тоқсанының соңында іске қосылса, сонымен қатар Қазақстанның мұнай өндіруші секторы үшін санкциялық тәуекелдердің шешімі табылса, болжамды қайта қарауға негіз болады», - делінген шолуда.
AERC 2023 жылы Қазақстанның мемлекеттік бюджеттің тапшылығын 3,37 трлн теңге немесе (-)2,3% ЖІӨ деңгейінде болады деп күтуде. Қазан айында тапшылық 5,82 трлн теңге немесе (-)4,2% ЖІӨ деп бағаланды. Мемлекеттік бюджеттің тапшылығын қайта қарау, ең алдымен, Ұлттық қордан күтілетін трансферттердің артуымен байланысты.
AERC Қазақстандағы тұтынушылық инфляцияны 7,0% (жылдық) деңгейінде күтіп отыр, ал қазан айындағы шолуда болжам 6,7% деңгейінде болды. Сонымен қатар, AERC инфляция болжамының проинфляциялық факторлардың күшеюіне байланысты одан әрі жоғарылауы мүмкін екенін ескереді.
«Салық түсімдерінің жетіспеушілігі 2025 жылы да күн тәртібінде қалады, сондықтан Ұлттық қордан едәуір қаражат алу жалғасады. Қордың қаражаттары арқылы 2025 жылы мемлекеттік бюджеттің тапшылығын (-)2,3% ЖІӨ деңгейінде сақтау жоспарлануда (бұрын (-)4,2% ЖІӨ деп күтілген). 2025 жылға импорттың едәуір өсуі болжануда, бұл қызметтер саудасындағы тапшылықтың артуымен бірге ағымдағы шоттың теріс сальдосының (-)8% ЖІӨ деңгейіне дейін нашарлауына әкеледі (бұрын (-)5,2% ЖІӨ деп болжанған)», - деп жазды AERC-тің директоры Жаныбек Айгазин.
Ол қазіргі заманғы шындықтардың жаңа технологиялық құрылымға өтуімен сипатталатынын, бұл ғылыми терминдермен «бифуркация нүктесі» деп сипатталатынын атап өтті.
«Болашақ, бұрын-соңды болмағандай, адамдарда алаңдаушылық тудырады, бұл құрылушылар немесе бұзушылар бола алатын көшбасшыларға үміт арттыруға әкеледі. Жаңа АҚШ президенті жаһандық прогрестің катализаторы бола ма, әлде тұрақсыздық көзі ме, бұл сұрақ ашық күйінде қалады. Сонымен қатар, Украинадағы соғыстың аяқталуы мүмкіндігіне байланысты елеулі күтулер бар. 2025 жылдағы жаһандық күн тәртібі, сөзсіз, жаңа АҚШ президентінің әкімшілігінің әрекеттерімен анықталады. «Трумэн мен Трамптың шоуы – тарих циклдары» бөлімінде аталған тарихи параллельдер мен контексттер Дональд Трамптың келуі әлемдік тәртіпке елеулі әсер етуі мүмкін екенін көрсетеді. Трамптың экономикалық және саяси көзқарастарын көрсететін «Маганомика» термині орта мерзімді жаһандық тенденцияларды анықтайды», - деп жазады Жаныбек Айгазин.
Оның пікірінше, Дональд Трамптың билікке келуі технологиялық олигархияның, Кремний алқабындағы компаниялармен ұсынылған, ықпалын арттыруды білдіреді. Бұл, бір жағынан, жасанды интеллектінің енгізілуін және технологиялық прогресті ынталандырады, ал екінші жағынан – әлеуметтік теңсіздіктің артуына әкеледі. Сонымен қатар, Трамптың риторикасындағы қарама-қайшылықтар әлемдік қаржы-экономикалық жүйені одан әрі бұзуы мүмкін екенін атап өтті.
Халықаралық валюта қорының (ХВҚ) қаңтардағы World Economic Outlook шығарылымында 2025 жылға арналған жаһандық өсім болжамы 3,2%-дан 3,3%-ға дейін жақсарды, бірақ бұл өсім біркелкі болмайды: АҚШ-та жақсы перспективалар, бірақ кейбір дамыған елдерде экономикалық белсенділіктің төмендеуі күтілуде. Дүниежүзілік инфляцияның төмендеуі болжануда, бірақ дамыған экономикалары бар елдер бұрынғы деңгейіне оралатын болады, ал дамушы нарықтар мен дамушы елдерге қарағанда бұрын. ХВҚ әлемдегі қалыптасып жатқан тәуекелдердің АҚШ-тың экономикалық шешімдеріне айтарлықтай тәуелділігін және монетарлық саясаттың өзгеруін тоқтату туралы атап өтті, бұл бюджеттердің тұрақтылығы мен қаржылық тұрақтылыққа әсер етеді.