Уақыт заң шығарушыларға қарсы – сарапшы ЖТС бойынша түсініксіз жағдай туралы пікір білдірді.
Көптеген адамдар ірі кәсіпорындардың бухгалтерияларының алдында кезекте тұр, онда 2-3 мың қызметкер жұмыс істейді. Азаматтар бухгалтерлерден салықтық шегерімдер алу мәселелері бойынша кеңес алуға жүгінуде. Сарапшылар бұл тенденцияның айдың соңына қарай күшейетінін атап өтті. Сонымен қатар уәкілетті органдар үнсіз қалуда, бұл мәселе оларды қызықтырмайтындай.
"Мемлекеттік кірістер комитетінің ресми әлеуметтік желілердегі парақшасында жеке табыс салығы бойынша жаңа шегерімдерге қатысты уәкілетті органның позициясы туралы толық тыныштық орнаған. Халық интернет желісі мен БАҚ арқылы ИПН-ді төмендету мүмкіндіктері туралы көбірек біле бастады және заңды шегерімдерді қолдану туралы талаптармен бухгалтерияларға құжаттарын ала бастады", — деп inbusiness.kz сайтына салық сарапшысы Рита Еспенбетова бөлісті.
Ол бұған дейін түсіндірген болатын, 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап осы нормаларды қамтитын баптардың ретроспективті түрде тоқтатылу ықтималдығы бар.
Бұл салық заңнамасына өзгерістер енгізу бөлігінде бұрын да болған, және уәкілетті органның мұндай тоқтату жоспарланып жатыр деген жауаптары бар.
2024 жылдың көктемінен бастап кәсіби қауымдастықпен белсенді талқыланып жатқан жаңа Салық кодексі жеке табыс салығы бойынша аталған шегерімдер туралы ережелерді қамтымайды.
"Уақыт заң шығарушыларға қарсы. Адамдар жаңа шегерімдер бойынша өз құқықтарын неғұрлым жақсы түсінсе, оларға бұл норманың кеше жұмыс істеп, бүгін неге жұмыс істемейтінін түсіндіру қиынырақ болады. Бұл әлеуметтік мәселе болып барады", — деп атап өтті сарапшы.
Сонымен қатар, оның айтуынша, шегерімдердің өздерін қолдануда нюанстар бар. 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап елдің барлық ересек халқы үшін жалпы декларациялау енгізілуі жоспарланғандықтан, ИПН шегерімдеріне қатысты жеке нормалар барлық ересек Қазақстан азаматтарының 270.00 нысанында жылдық табыс пен мүлік декларациясын тапсыруын ескере отырып әзірленді.
Еске саламыз, шегерімдерге қатысты жеке нормалар мыналарды қамтиды:
- 2025 жылдың 1 қаңтарына 4 және одан көп кәмелетке толмаған балалары бар көпбалалы отбасыларға жаңа салық шегерімі қарастырылған. Оны екі ата-ана да 282 еселенген МРП мөлшерінен аспайтын сомада ала алады. Оны алу үшін растайтын құжаттар мен белгіленген нысанда шегерімді қолдану туралы өтінішті жұмыс берушіге ұсыну қажет.
- "Басқа салық шегерімдері" жаңа категориясы енгізілген, ол мыналарды қамтиды:
- өз пайдасына төленген ерікті зейнетақы жарналары бойынша салық шегерімі;
- балалар мен жасөспірімдер мекемелерінде ақылы негізде білім алатындар, сондай-ақ техникалық және кәсіптік, жоғары немесе кәсіби білім алатындар үшін 118 еселенген МРП мөлшерінде білім алу үшін салық шегерімі;
- медициналық қызметтер (косметологиялық қызметтерді қоспағанда) үшін 118 еселенген МРП мөлшерінде салық шегерімі;
- екінші деңгейлі банктерден, Ұлттық банк лицензиясы бар ипотекалық тұрғын үй қарыздары бойынша сыйақылар үшін 118 еселенген МРП мөлшерінде салық шегерімі.
"Басқа салық шегерімдерін" алу үшін жұмыс берушіге белгіленген нысанда өтініш беру қажет, онда шегерімдердің алдын ала сомасы 282 еселенген МРП-дан аспауы тиіс. Салық агенті көрсетілген соманы растайтын құжаттарды ұсынбай, салық салынатын табысты азайтады.
Алайда, жеке тұлғалар салық агенттері үшін жыл бойы көрсеткен алдын ала шегерімдердің жалпы сомасы жыл соңында табыс пен мүлік декларациясын (ф.270.00) тапсырған кезде құжатпен расталуы тиіс.
Көпбалалы отбасылар мен салық агенті мен жеке тұлға тарапынан қолданылатын басқа шегерімдердің максималды сомасы 564 еселенген айлық есептік көрсеткіштен аспауы тиіс. Шегерімдерге құқықты растайтын құжаттардың түпнұсқалары жеке тұлғаның үш жыл бойы — талап қою мерзімі ішінде сақталуы тиіс.
"Практикалық жүзеге асыруды қарастырғанда, көптеген сұрақтар туындайды. Декларациялаудың төртінші кезеңінде декларация тапсырудан босатылған декларанттардың бір бөлігі болатынын ескерсек, жеке тұлғалар үшін шегерімдер бойынша белгіленген лимиттер қалай бақыланатыны түсініксіз. Егер шегерім жеке тұлғаның өтініші негізінде растайтын құжаттарсыз берілсе, онда шегерімдерге құқықты кейінірек жоққа шығарған жағдайда кім жауап береді? Шегерімдердің заңдылығын бақылау қалай жүзеге асырылады? Жаңа шегерімдер бойынша консультацияларға сұраныс күннен-күнге артып келеді, әсіресе 3-5 мың қызметкері бар ірі кәсіпорындарда. Айдың соңына жақындаған сайын жалақы есептеу қажет, және осындай үлкен штаттарда қызметкерлердің өтініштерін өңдеу қаншалықты қиын екенін елестетіңіз", — дейді Рита Еспенбетова.
Жалпы, сұрақтар шын мәнінде көп, сарапшының пікірінше, нормалар жеткілікті түрде зерделенбеген, және барлық адамдар уәкілетті органның позициясын күтіп отыр, ол, көріп отырғанымыздай, осы мәселені уақтылы шешпегендіктен қиын жағдайда қалып отыр.
Өткен аптада біз салық шегерімдерін қолдану мәселесі бойынша Мемлекеттік кірістер комитетіне ресми сұрау жібердік, жауап күтіп отырмыз.
Еске саламыз, бұған дейін біз Қазақстандағы көпбалалы отбасылар салық жеңілдіктері есебінен 2,2 миллион теңгеге дейін "байи алатынын" жазған болатынбыз.