S&P Қазақстанның кредиттік рейтингін растады, бірақ тәуекелдер туралы ескертеді.
Аналитикалық орталық Halyk Finance халықаралық рейтинг агенттігі S&P Global Ratings-тың Қазақстанның тәуелсіз рейтингін BBB- деңгейінде тұрақты болжаммен растауына пікір білдірді, деп хабарлайды inbusiness.kz.
Фискалдық қысымның және мемлекеттік борышты қызмет көрсету шығындарының өсуіне қарамастан, агенттіктің шешімі 2025 жылға арналған экономика өсімінің салыстырмалы түрде жоғары болжамымен (4,9%) және халықаралық резервтердің тұрақтылығымен негізделген.
S&P рейтингі болашақта елде құрылымдық реформалар жүзеге асса, жақсартылуы мүмкін, бұл мұнайдан тыс экономиканың өсуін ынталандырады, сондай-ақ мұнайдан тыс салықтық түсімдердің тұрақты артуы мен таза борыштың тұрақтануын қамтамасыз етеді. Негізгі қауіптер, S&P-ның болжамын нашарлатуы мүмкін, бұл кеңейтілген фискалдық саясаттың әрі қарайғы қолданылуы және мұнай бағасының төмендеуі, бұл бюджет тапшылығының тереңдеуіне, ликвидті активтердің төмендеуіне және мемлекеттік борышты қызмет көрсету бойынша пайыздық шығындардың артуына әкеледі. Сонымен қатар, Каспий құбыры консорциумы (КТК) жұмысының ұзақ мерзімді үзілісі мұнай экспортын азайтуға әкеледі, бұл да болжамды нашарлатуы мүмкін.
Агенттік тағы да атап өтті, елдің шикізат секторына жоғары тәуелділігі, ол ЖІӨ-нің 20%-ын, бюджет кірістерінің 30%-дан астамын және экспорттық түсімдердің жартысынан көбін құрайтыны, Қазақстан активтерінің жоғары осалдылығын сақтайды. Сонымен қатар, фискалдық және сыртқы баланс тұрақтылығы негізінен 2014 жылға дейінгі шикізат бағаларының жоғары кезеңінде қалыптасты. Осылайша, сыртқы ликвидті активтер алдағы бірнеше жылда сыртқы борыштан жоғары болады.
Агенттіктің мәліметінше, бюджетке қысым сақталуда, өйткені оның кіріс бөлігінің жинақталуы төмен, ал мемлекеттік шығыстарды қолдау қажеттілігі бар. Сондықтан бюджет тапшылығын жабу үшін Ұлттық қордан (ҰҚ) тікелей және жанама трансферттер алу жалғаса береді. Егер 2026 жылы ҰҚ активтерін пайдалануға қатысты жоспарланған қосымша шектеулер енгізілмесе, таза мемлекеттік борыш ЖІӨ-нің 12%-ына жетуі мүмкін, ал 2022 жылы бұл көрсеткіш іс жүзінде нөлге тең болды. Теңгеде бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін ішкі займдардың үлесі капитал нарығын дамытуға ықпал етсе де, мұндай борышты қызмет көрсету шығындары орташа есеппен 2025-2028 жылдары бюджет кірістерінің 10%-ына жетуі тиіс.
Бюджет тапшылығын азайтуға, S&P Global Ratings-тың пікірінше, салықтық түсімдерді арттыру бойынша күш-жігер көмектесуі тиіс – осы орайда жаңа Салық кодексі дайындалып жатыр, ол, ықтимал түрде, ҚҚС-ның өсуін, ҚҚС бойынша шекті төмендетуді, КПН ставкаларын экономика секторына байланысты саралауды және салық жинауды цифрландыруды қарастырады. 2026 жылы ҰҚ-дан трансферттерді алу бойынша бюджет ережелерін күшейту жоспарлануда, мүмкін, шектеулер тек кепілдендірілген, сонымен қатар мақсатты трансферттерге де таралады.
Биыл S&P Global Rating экономика өсімін 4,9% деңгейінде күтуде – бұл басқа халықаралық институттардан (Халықаралық валюта қоры – 4,6%, Дүниежүзілік банк – 4,7%) жоғары және қазақстандық сарапшылардың оптимистік бағалауларына жақын. Негізгі өсім драйвері Теңіз кен орнында болашақ кеңейту жобасының іске қосылуына байланысты мұнай өндірудің артуы болады. Біздің болжамымыз 2025 жылдың соңына қарай 5,3%-ды құрайды, бұл қосымша өсім көздеріне, соның ішінде ірі инфрақұрылымдық жобаларды одан әрі іске асыруға, шикізат бөлігінің арқасында өңдеу секторын өсіруге, жоғары бюджет шығындары мен Ұлттық қордан трансферттерге негізделген.
Орта мерзімді перспективада 2026 жылы өсім едәуір баяулайды, 3,6%-ға дейін, агенттік атап өткендей, оның орташа мәндеріне S&P аналитиктерінің мемлекеттік шығындарды қысқартуға қатысты болжамдары әсер етеді, бұл ішкі сұраныс пен инвестициялардың төмендеуіне әкеледі.
Агенттіктің пікірінше, ақша-кредит саясаты мемлекеттік жеңілдікті қаржыландыру бағдарламаларындағы Ұлттық банктің қатысуын қысқартумен және инфляциямен табысты күреспен күшейе түсуде. Осы уақытта, 2025 жылдың соңында жылдық инфляция 8,6%-ды құрады, бұл коммуналдық қызмет тарифтерінің, мемлекеттік шығындардың өсуі және теңгенің күрт құнсыздануы салдарынан туындаған, бірақ S&P 2025 жылы теңге бағамының тұрақталуын күтуде, өткен жылы АҚШ долларының күштілігі мен ресей рублінің әлсіреуі салдарынан құнсызданғаннан кейін.
Осылайша, S&P Қазақстанның тәуелсіз рейтингін BBB- деңгейінде тұрақты болжаммен қайта растады, бұл негізінен халықаралық резервтердің жинақталуына байланысты, олар сыртқы шоктардан, сондай-ақ бюджет тапшылығынан туындайтын қауіптерді жұмсартады. Сонымен қатар, экономиканың мұнай секторына жоғары тәуелділігі экспорттық түсімдер үшін жоғары қауіптерді сақтайды, егер КТК жұмысында үзілістер немесе мұнай бағасының төмендеуі орын алса. Бюджет жүйесінде жоғары мемлекеттік шығындар жағдайында салықтардың нашар жинақталуы мен ҰҚ-дан алынатын түсімдердің өсуі мәселелері әлі де бар. Рейтингті одан әрі жақсарту үшін елде экономиканы әртараптандыруға және мұнайдан тыс секторды дамытуға бағытталған құрылымдық реформалар жүргізілуі тиіс. Сонымен қатар, салықтық әкімшілікті жақсарту және парламент тарапынан ҰҚ-дан кепілдендірілген трансферттер мен мақсатты трансферттерді бақылауды қамтамасыз етуге арналған ағымдағы бюджет ережелерін күшейту қажет.