Энергетика министрі Қазақстанда электр энергиясының қайдан келетіні туралы айтты.

Қазақстанның энергетика министрі Алмасадам Саткалиев Алматы тұрғындарымен кездесу өткізді, онда атом электр станциясының (АЭС) құрылысына дайындық барысы, энергетиканың даму перспективалары және тариф қалыптастыру мәселелері туралы айтты, деп хабарлайды inbusiness.kz тілшісі.

АЭС құрылысы: мерзімдер мен қиындықтар

Министрдің айтуынша, АЭС құру процесі ұзақ әрі күрделі. Станцияны жобалау үш жылға дейін созылуы мүмкін, ал “бірінші бетон” құйылғаннан бастап бірінші блоктың құрылысы 8-14 жыл аралығында өтеді.

“Әлемде түрлі прецеденттер болды. Қазақстан үшін бұл мерзімдер қолайлы емес. Біз жұмысты ұйымдастыруымыз, өз қабілеттерімізді дамытуымыз керек, халықаралық озық тәжірибені пайдаланып, жеткізушілермен сапалы ұсыныстар ұсыну жөнінде терең жұмыс жүргізуіміз керек, осылайша жақын арада жобалау, құрылыс және жабдықтарды сатып алу жұмыстарын бастай аламыз. Қажетті тапсырмалар берілді. Алғашқыда келесі жылы осы процестің жеңімпазының соңғы форматы бойынша шешім қабылданады деп жоспарланды. Президенттің тапсырмасына сәйкес, комиссия осы жұмысты жылдамдату үшін барлық мүмкіндікті жасауы тиіс және жақын арада тиісті шешім қабылданады”, – деді министр.

Ол технология мен жеткізушіні таңдау жөніндегі соңғы шешім 2025 жылдың бірінші жартысында қабылданатынын атап өтті. Жобаны іске асыруға үміткерлер қатарында Ресей, Қытай, Франция және Оңтүстік Корея компаниялары бар. Болашақ АЭС-тің қуаты 2400 МВт-қа дейін жетеді, бұл 1000-1200 МВт қуаттылығы бар екі блоктың құрылысын білдіреді.

Алмасадам Саткалиевтің айтуынша, АЭС құрылысы аяқталғаннан кейін электр энергиясының бағасы технологияларға байланысты болады: 2+ буындағы реакторлар көмір және газ генерациясымен салыстырғанда арзан энергия ұсынса, 3+ буындағы реакторлар қауіпсіздіктің жоғары деңгейін қамтамасыз етеді, бірақ энергияның бағасы жоғары болады.

Көміртекті нейтралдылық және баламалы энергетика

Министр көміртекті нейтралдылыққа көшу Қазақстан үшін басымдық болып қалатынын және атом энергетикасының парниктік газдардың шығарындыларын азайтудың маңызды элементі ретінде қарастырылатынын растады. Ол 2032 жылға дейін елімізде аукциондық механизмдер арқылы 6,6 ГВт қуат енгізу жоспарланғанын, соның ішінде жел, күн және шағын гидроэнергетиканы атап өтті. Тағы 5-6 ГВт қуат ірі инвестициялық жобалар аясында енгізілетін болады. Министрдің айтуынша, жобаларды қаржыландыру инвесторлардың қаражаты мен займдары есебінен, Қазақстанның даму банкі тарапынан қолдау көрсетіле отырып, жергілікті бюджет есебінен қаржыландырылмайды.

Тарифтер мен желілерге қосылу

Кездесу барысында тариф қалыптастыру мәселелері де талқыланды. Алмасадам Саткалиев электр энергиясының көтерме тарифтерін энергетика министрлігі бекітетінін, ал жылу мен өңірлік желілер қызметтерінің тарифтерін табиғи монополияларды реттеу комитеті бекітетінін атап өтті. Тарифтердің өсуі, әдетте, коммуналдық саладағы жалақының өсуі мен энергия ресурстарының бағасының артуы сияқты объективті факторлармен түсіндіріледі.

“Тарифтің бекітілуі бекітілген инвестициялық бағдарламалар мен тарифтік сметаларға сәйкес жүргізіледі. Яғни барлық шығындар қарастырылған. Тарифті белгілеу үшін техникалық жағдайды, компаниялардың экономикалық жағдайын мұқият зерттеу қажет. Тарифтің өсуі, әдетте, тікелей өтініш берушімен негізделеді. Бұған қатаң бақылау жүргізіледі. Көтеру үшін көптеген факторлар бар, соның ішінде энергия ресурстарының бағасының өсуі. Сіздер білетіндей, өткен жылы біз коммуналдық қызметтер мен энергетика саласындағы қызметкерлердің жалақысын көтеру бойынша үлкен жұмыс жүргіздік”, – деді энергетика министрі.

Кіші және орта бизнес үшін желілерге қосылу үшін техникалық шарттарды орындау, соның ішінде энергия тұтынуды бақылау және есепке алу үшін бағдарламалық қамтамасыз етуді орнату міндетті болып табылады.

Министр тарифтердегі барлық өзгерістер қатаң бақылаудан өтетінін және бекітілген инвестициялық бағдарламаларға сәйкес келетінін атап өтті.

Алматы ТЭЦ-2: газ көмірдің орнына

Алмасадам Саткалиевтің айтуынша, Алматыдағы ТЭЦ-2-ні толық газға көшіру 2026 жылға дейін аяқталуы жоспарлануда. Жоба аясында 557 МВт қуаттылығы бар газ-түрінде электр станциясы (ГТЭС) салынады, бұл Қазақстанның біртұтас энергетикалық жүйесінде жиілік пен қуатты реттеуді қамтамасыз етеді. Мемлекеттік сараптамадан өткен 388 миллиард теңге тұратын жобаның зиянды заттардың шығарындыларын жылына 37,3 мың тоннадан 2,7 мың тоннаға дейін азайтуға мүмкіндік беретіні атап өтілді.

Газбен жұмыс істеп тұрған ТЭЦ-1 екі ГТЭС-ті орнату арқылы қуатын 250 МВт-қа дейін ұлғайтуда. Құрылыс жұмыстарының белсенді кезеңі ТЭЦ-2 және ТЭЦ-3-ті модернизациялаудан кейін 2027 жылы басталады.

ТЭЦ-3 450 МВт қуаттылығымен газ-түріндегі электр станцияларымен жабдықталады, бұл министрдің айтуынша, Қазақстанның оңтүстік аймағындағы маневрлік қуаттардың тапшылығын ішінара жабуға мүмкіндік береді.

“Алматы ТЭЦ-інің газға көшуінің негізгі мақсаты Алматы қаласы мен Алматы облысындағы экологиялық жағдайды жақсарту екенін ескере отырып, ТЭЦ-1 газбен жұмыс істеп тұрғандықтан, жобаны кезең-кезеңімен іске асыру мүмкіндігі қарастырылуда. Екі ГТЭС-тің жалпы қуаты 225 МВт болатын белсенді құрылыс фазасының басталуы ТЭЦ-2 және ТЭЦ-3 жобаларының 2027 жылы аяқталуынан кейін жоспарлануда”, – деп қосты Саткалиев.