Қазақстандағы тауарларды таңбалау: контрафакттан құтылу немесе бизнес үшін жазалау.

Қазақстандағы тауарлардың міндетті таңбалануы әртүрлі реакция тудырады. Бизнестің шығындардың өсуі мен бюрократиялық қиындықтарға алаңдауы, өнімнің қымбаттауын болжауға негізделген. Дегенмен, мемлекет таңбаланудың басты мақсаты - көлеңкелі экономикамен күрес және тұ consumers нушыларды қорғау деп сендіреді. Біз таңбаланудың тауар бағасына қалай әсер ететінін және бизнесті алдағы жылдарда не күтетіні туралы зерттеуді шештік, деп хабарлайды inbusiness.kz.  

Таңбалану не үшін қажет және оны кім қамтамасыз етеді

Қазақстанда таңбалану жүйесі "Қазақтелеком" қолдауымен жұмыс істейді, ол 2019 жылы конкурс нәтижесінде бірегей оператор ретінде тағайындалды. Компанияның басқарушы директоры Алмат Исмаиловтың айтуынша, оператордың басты міндеті - Data Matrix кодтарын қою үшін инфрақұрылым мен бағдарламалық қамтамасыз етуді қамтамасыз ету.

Бірегей оператор жабдықтарды немесе стикерлерді сатумен айналыспайды, бизнестің жеткізушілерді таңдауда еркіндігін қамтамасыз етеді.

Осылайша, кәсіпкерлер қажетті өнімді қайдан сатып алуды өздері анықтайды. Оператордың табысы тек кодтарды ұсынудан қалыптасады, олардың құны бір данасына 2,40-тан 2,68 теңгеге дейін.

Кім пайда табады?

Бизнестің басты алаңдаушылығы - шығындардың өсуі. Кәсіпкерлердің есептеулері бойынша, жабдықтар мен стикерлерді сатып алуға 20-дан 60 млн теңгеге дейін қаражат жұмсалуы мүмкін, бұл олардың пікірінше, бағаның көтерілуіне әкеледі.

Дегенмен, Алмат Исмаилов мұндай мәлімдемелерді асыра сілтеу деп атайды, себебі кейбір кәсіпкерлер салықтарды азайту үшін шығындарын әдейі көтереді.

"Біз олардың жабдыққа кеткен шығындарын білмейміз. Бұл технологиялық процесс, олар оны жасырып отыр. Мысалы, 35 млрд теңгелік айналымы бар фармацевтикалық компания үшін таңбалануды автоматтандыру 50 млн теңгеге шығады. Егер біз олардың айналымы, дәрілік заттардың саны тұрғысынан есептесек, таңбаланудың тауардың бағасына әсері шамамен 1% құрайды", – деді Исмаилов.

Сауда және интеграция министрлігінде бизнестің шығындарын азайту үшін мемлекет тарапынан қаржылық қолдау механизмінің қарастырылғаны хабарланды. Компенсацияланатын шығындар арасында: 

• таңбалану үшін жабдық сатып алу; 
• инженерлік бағдарламалық қамтамасыз етуді сатып алу; 
• идентификация құралдарын сатып алу. 

Таңбалану шығындары өтеледі, бірақ 10 000 МРП-дан аспайтын мөлшерде, аяқ киім таңбалануы үшін 50% және сертификаттау үшін 3 000 МРП. Бұл шаралар адал кәсіпкерлердің шығын шекпеуін қамтамасыз етуге бағытталған.

"Осылайша, адал кәсіпкерлердің шығындары мемлекет тарапынан өтеледі. Нанымсыз тауарларды сату үшін енгізілген айыппұл тек сұр импорттаушыларға қатысты болады", – деп хабарлады министрлікте.

Қазақстандықтарға қандай пайда бар

Таңбаланудың пайдасы тек мемлекет үшін салық түсімдерінің ұлғаюы түрінде емес, сонымен қатар сатып алушылар үшін де байқалады. Кез келген адам Naqty Onim тегін мобильді қосымшасын пайдаланып, тауардың кодын сканерлеп, толық ақпарат ала алады: 

• өнімнің түпнұсқалығы; 
• өндірушіден сату нүктесіне дейінгі жеткізу жолы; 
• сапа кепілдігі. 

Бұл әсіресе дәрі-дәрмектер үшін маңызды. Мысалы, таңбалану жалған өнімдерді анықтауға және бюджет есебінен сатып алынатын тегін дәрі-дәрмектерді бақылауға мүмкіндік береді. 

"Ең маңызды ақпарат - кодтың түпнұсқалығы, бұл шын мәнінде заңды тауар, оның дұрыс жарамдылық мерзімі, сертификатталуы, ол елге келмес бұрын барлық тексеру кезеңдерінен өтті, тіпті тауардың қайдан келгенін көруге болады. Сіз білесіз бе, мемлекеттік бюджет дәрілік заттарды қамтамасыз ету үшін шамамен 250 млрд теңге жұмсайды? Біз енді мемлекетке сұрақ қойып отырмыз. Неліктен біз мұны көрмейміз? Бұл дәрілердің жолын осы кодтар арқылы бақылауға болады", - деді Исмаилов.

Жалған өнімдер немесе контрабанда туралы айта отырып, таңбаланудың енгізілуінен кейін темекі өндірісінде контрафакт өнімдердің анықталуы айтарлықтай артқанын атап өткен жөн. Мысалы, 2022 жылы 3,7 млн қорап темекі тәркіленсе, 2024 жылдың 9 айында - 14,6 млн қорап, жалпы сомасы 11 млрд теңгеден асады.

"Тәркіленген темекі өнімдері бойынша төленбеген акциз сомасы 2022 жылы - 935 млн теңге, 2023 жылы 4 084 млн теңге, 2024 жылдың 9 айында - 4 668 млн теңге", – деп түсіндірді министрлікте.

Ведомствода атап өткеніндей, статистиканың өсуі еліміздің билігі таңбалану арқылы заңсыз өнімдерді тиімдірек анықтай алатындығымен байланысты.

Бизнестің 2025 жылы не күтеді

Қазіргі уақытта міндетті таңбалану үш тауар тобына қатысты: темекі өнімдері, аяқ киім және дәрі-дәрмектер. Алдағы жылдарда міндетті тауарлар тізімін кеңейту жоспарланбайды.

Қазіргі уақытта мотор майлары (2025 жылдың 1 ақпанына дейін) және сыра өнімдері (2025 жылдың 31 наурызына дейін) сияқты тауарлар бойынша пилоттық жобалар жалғасуда.

Сондай-ақ, 2025 жылы биологиялық белсенді қоспаларды (БАД) таңбалау бойынша пилоттық жоба басталады. Бұл кезең 1,5 жылға дейін созылады, және тек оның сәтті аяқталғаннан кейін міндетті таңбалануды енгізу мүмкіндігі қарастырылатын болады - яғни 2026 немесе 2027 жылдары. Сонымен қатар, сыра мен сыра ішімдіктері, сондай-ақ мотор майлары бойынша пилоттық жобаның іске асырылу кезеңі бар.

Министрлікте олар бизнестің ұсыныстарын, соның ішінде арзан технологияларды енгізуді қарастыруға дайын екенін атап өтті, бірақ қазіргі таңда мұндай бастамалар түскен жоқ. Міндетті таңбалану немесе бірегей операторды жою туралы өтініштерге қатысты ведомство бұл халықаралық міндеттемелерге қайшы келетінін түсіндіреді.

Осылайша, қазіргі уақытта бизнестің сәл босаңсуына мүмкіндік бар, себебі міндетті таңбалану мемлекет жоспарында бар. Дегенмен, оның енгізілуі不可避免 – бұл Қазақстан экономикасының дамуы, сатып алушыларды қорғау және көлеңкелі нарықпен күрес үшін маңызды қадам.