Қазақстандағы мобильді аударымдарға бақылау: жаңа лимиттер жақын арада енгізіледі.
Қазақстандық кәсіпкерлер салық төлеуге құлықсыз – осындай себептермен кәсіпкерлер өз табыстарын әдейі төмендетіп немесе тауарлар мен қызметтер үшін төлемдерді мобильді аударымдар арқылы қабылдайды. Бүгінгі күні заң бұзушыларды табу тек кірістердің санына қарап қана мүмкін. Алайда, жақын арада қаржы министрлігінде бақылауды күшейту жоспарлануда – соның ішінде ҚР Парламентінің Мәжіліс депутаты Азат Перуашевтің ұсыныстарын қарастыру, деп хабарлайды inbusiness.kz.
Мемлекеттік кірістер комитеті (МКК) кәсіпкерлердің Қазақстанда өздерінің нақты табысын көрсетіп жатқанының азайып келе жатқанын қайталап айтып келеді. Дәл осы көңілсіз көрсеткіштер мобильді аударымдарға бақылауды күшейтудің бір себептерінің бірі болып табылады.
Сен, бірақ тексер
Еске салайық, бүгінгі күні тексерудің жалғыз критерийі – 100 және одан да көп әртүрлі жіберушілерден ай сайын үш ай қатарынан түскен қаражат. Қаңтар айының басында МКК бақылауды күшейтуді жоспарлап отырғанын мәлімдеді, енді аударымдардың санына қоса, көлемін де бақылап отырады – 255 мың теңге немесе 3 минималды жалақы (МЖМ).
inbusiness.kz-ке ресми сұрау жауап берген МКК, кәсіпкерлердің мобильді аударымдарын тек 2025 жылдан бастап тексеруді бастайтынын, ал олардың нәтижелері 2026 жылы белгілі болатынын хабарлады. Алайда, ведомствоның өкілдері бұған дейін табыстарды жаппай төмендету мен салықтан жалтару туралы бірнеше рет мәлімдеген. Бұл сұрақтар туындатады: егер тексерулер әлі жүргізілмеген болса, онда ауқымды заң бұзушылықтар туралы мәлімдемелер қандай деректерге негізделген?
МКК түсіндіреді, камералдық бақылау қазірдің өзінде жүргізілуде: күдікті аударымдар анықталған жағдайда, заң бұзушылықтарды жою туралы хабарламалар жіберіледі. Егер кәсіпкер келіспесе, ол 30 жұмыс күні ішінде түсініктеме беруге құқылы. Егер заң бұзушылықтар расталса, жеке тұлға жеке кәсіпкер ретінде тіркелуі тиіс, ал тіркелген кәсіпкерлер қосымша салық есептілігін тапсыруға міндетті.
"2024 жылдың 1-ші жартыжылдығында жүргізілген талдау нәтижелері бойынша, жеке кәсіпкерлердің едәуір бөлігі декларацияларда нақты табыстарын көрсетпейді. Мысалы, 1308 мың салық төлеушінің 484 мың, яғни 28,0%, "нөлдік" декларациялар ұсынды, 529 мың, яғни 31%, 5 миллион теңгеден аз табыс көрсетті. 5 миллион теңгеден аз табыс көрсеткен ИП саны 2023 жылдың 1-ші жартыжылдығымен салыстырғанда 4,7%-ға (81,7%-дан 77%-ға) азайды", – деді МКК.
15 қаңтарда ҚР Парламентінің Мәжілісінің пленарлық отырысында депутат Азат Перуашев мобильді аударымдарды бақылаудың қолданыстағы критерийлерін сынға алып, олар бизнестің "өте ыңғайсыз" түрінде енгізілгенін айтты. Атап айтқанда, ол мониторинг шегін ұсынылған 255 мың теңгеден 1 миллион теңгеге дейін көтеруді ұсынды.
Өз кезегінде, комитет мобильді аударымдарға бақылау критерийін 255 мың теңге көлемінде белгілеуді, бұл соманың минималды жалақы (МЖ) негізінде есептелгенімен түсіндіреді. Заң бойынша, жылдық табысы 12-краттық МЖ-дан асатын тұлғалар жеке кәсіпкер ретінде міндетті түрде тіркелуге тиіс. Ведомство бұл критерийдің тұрақты кәсіпкерлік қызметпен айналыспайтын физикалық тұлғаларды бөліп алуға көмектесетінін есептейді.
Заңды есеп айырысулар немесе жабылу қаупі?
Бүгінгі күні мобильді аударымдарға бақылау критерийлерін қайта қарау жұмыстары жалғасуда. Соңғы шешімдер Ұлттық банкомен келісілгеннен кейін және депутаттардың ұсыныстары ескеріле отырып қабылданатын болады.
"Бұл ұсыныстар Қазақстан Республикасының Ұлттық банкімен келісу сатысында. Сонымен қатар, "Ақ жол" Демократиялық партиясының мобильді төлемдерді 1 миллион теңгеден бастап мониторингтеу туралы ұсынысы Қазақстан Республикасының қаржы министрлігімен қарастырылуда", – делінген жауапта.
МКК мәліметтері бойынша, соңғы үш жылдың ішінде елдегі POS-терминалдарының саны бес есе артса, қолма-қол ақшасыз төлем қабылдайтын ИП саны жеті еседен астам өсті. Қаржы министрлігінде бұл бизнестің заңды есеп айырысуларына көшуін көрсетеді деп сенеді.
Дегенмен, Азат Перуашевтың мәліметтеріне сүйенсек, 2024 жылдың бірінші тоқсанында мобильді төлемдер көлемі 30%-ға төмендеген. Айта кету керек, әлеуметтік желілерде жеке кәсіпкерлер, ИП иелері жаңа ережелердің бизнестің жаппай жабылуына әкелетінінен қорқады. МКК мұндай қауіптердің минималды екенін мәлімдейді, себебі кәсіпкерлер үшін төмен ставкалармен (1-4%) жеңілдетілген салық режимдері әзірленген.
"Кіші және орта бизнестің жаппай жабылу қаупіне қатысты, жаңа ережелер тек талаптар емес, сонымен қатар мүмкіндіктер де туғызатынын атап өткен жөн. Адал жеке кәсіпкерлер адал емес кәсіпкерлермен салыстырғанда әлеуметтік кепілдіктер, соның ішінде медициналық қызметтер, зейнетақылар мен жәрдемақылар алады, міндетті аударымдар арқасында", – деп атап өтті МКК.
Әр жағдайда, қазақстандық кәсіпкерлерге мүмкін болатын өзгерістерге бейімделу қажет. Сұрақ мынада: жаңа шаралар көлеңкелі экономиканы тиімді түрде жою мен МСБ үшін қолайлы жағдайларды сақтау арасында теңгерімді таба ма, әлде кәсіпкерлер үшін жаңа лазейкаларды аша ма?