Қазақстан билігі бірнеше жылдан бері ел бюджетіне заңсыз алынған немесе табылған қаражатты қайтару бойынша белсенді жұмыс істеп жатыр. Кейбір жағдайларда мемлекет мүлікті қылмыстық іс аясында тәркілейді, ал басқаларында иелері соттық даулардан қашу үшін заңсыз табылған мүлікті «Қайтарылған активтерді басқару компаниясы» (ҚУВА) ұйымына ерікті түрде тапсырады. Бүгінгі күнге дейін компанияға 70 объекті 89,9 миллиард теңге сомасында берілген, деп хабарлайды inbusiness.kz.
ҚУВА 2023 жылы құрылса да, іс жүзінде 2024 жылы қызметін бастады. Бүгінгі күні оның басқаруында «Думан» қонақ үй кешені, компаниялардың жарғылық капиталындағы үлестер («Жаркент су», «Тулпар»), өндірістік база, асхана, АЗС, жер учаскелері, аяқталмаған құрылыс және 2,8 миллиард теңге сомасындағы зергерлік бұйымдар бар.
Сонымен қатар, Қазақстан шетелдегі активтерді жалпы сомасы 29,89 миллиард теңгеге қайтарды:
- БАӘ — 2 вилла және 2 автокөлік (17,09 миллиард теңге);
- Ресей — 5 пәтер, 5 қойма және 5 автотұрақ (4,78 миллиард теңге);
- Түркия — 2 үй және пәтер (4,20 миллиард теңге);
- Франция — 4 пәтер (3,82 миллиард теңге).
2024 жылдың шілдесінен бері компания 12,6 миллиард теңгеге активтерді сатты, оның ішінде 8,2 миллиард теңге Қазақстанға, ал 4,4 миллиард теңге шетелдік жылжымайтын мүлікке тиесілі. Мысалы, БАӘ-де Aston Martin және Rolls-Royce автокөліктері, Түркияда Бодрумдағы екі үй мен Стамбұлдағы пәтер сатылды.
«2024 жыл компанияның қызметінің басталу жылы болды. Осы кезеңде басқарушы компания 13 миллиард теңге көлемінде кіріс алды, оның 12,6 миллиард теңгесі активтерді сатудан, 467 миллион теңгесі – активтерді басқарудан түскен. Активтерді сату сәтіне дейін компания оларды басқаруды жалғастыруда, жалға беру және сенімгерлік басқару сияқты құралдарды пайдалана отырып. Бұл активтердің экономикалық тартымдылығын әлеуетті сатып алушылар үшін сақтауға және мүмкін болатын шығындарды минимизациялауға мүмкіндік береді. Компанияның кіріс құрылымы осы екі бағыт – активтерді сату және басқару айналасында қалыптасады, соның ішінде ең үлкен кіріс үлесін активтерді сату әкеледі», – деп түсіндірді компанияда.
Барлық алынған қаражат арнайы мемлекеттік қорға (СГФ) бағытталады, ол әлеуметтік және экономикалық жобаларды қаржыландырады.
Сату қиындықтары және басқарудан түскен кірістер
Барлық тәркіленген активтерді тез сату мүмкін емес. Мысалы, Астанадағы «Думан» қонақ үй кешенінің бастапқы бағасы 13,8 миллиард теңге, ол әлі де компанияның басқаруында. Дегенмен, осындай жағдайларда да объект мемлекетке пайда әкеледі.
«2024 жылдың III тоқсанының қорытындысы бойынша оның пайдалануынан түскен дивидендтер 93,2 миллион теңгені құрады, және бұл қаражаттың барлығы әлеуметтік маңызды жобаларды қолдау үшін арнайы мемлекеттік қорға бағытталды. Сонымен қатар, қонақ үй кешенінің жалға алушылармен белсенді міндеттемелері бар екенін және ағымдағы жылдың соңына дейін мәдени-ойын-сауық іс-шаралары жоспарланғанын ескеру қажет», – деп атап өтті компанияда.
Компания оларды сату үшін қайтадан аукцион өткізуді жоспарлап отыр.
Деректердегі дәлсіздіктер
ҚУВА-ның жұмысының мөлдірлігіне сұрақтар туындайды. Мысалы, Adata сайтында 2024 жылы компания 13 миллиард теңге көлемінде салық төлегені көрсетілген. Алайда, ҚУВА бұл деректерді жоққа шығарды.
«Басқарушы компанияның қызметі кезеңінде балансында тұрған мүлік бойынша жергілікті салықтар 226 миллион теңге көлемінде төленді. III тоқсанда активтерді сату кезінде 93 миллион теңге көлемінде ҚҚС есептелді, ол республикалық бюджетке уақтылы төленді», – делінген компанияның ресми жауапында.
Сондай-ақ, қызметкерлердің жалақылары туралы деректерде келіспеушіліктер бар. Adata мәліметтері бойынша, қызметкерлер саны 56 адам, ал орташа жалақы — 1,5 миллион теңге.
«Компаниядағы жалақы лауазымдық жалақы негізінде қалыптасады, демалыс ақылары, сауықтыру жәрдемақылары, еңбек ақы төлеу жүйесінде қарастырылған басқа да ынталандыру төлемдерін ескере отырып. Компанияның негізгі шығындары салық міндеттемелерімен байланысты. Мысалы, корпоративтік табыс салығы (КПС) Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес табыстың 20% құрайды», – деп хабарлады ҚУВА, орташа жалақыны жарияламай.
Қоғамға пайдасы
Жоғарыда айтылғандай, активтерді сатудан түскен барлық қаражат арнайы мемлекеттік қорға бағытталады. Бүгінгі күні республикалық бюджет комиссиясы алынған қаражат есебінен мынадай объектілердің құрылысын мақұлдады:
- Ақмола облысындағы Зеренда ауылында және Алматы облысындағы Жаланаш ауылында спорт кешендері;
- Түркістан облысындағы Темірлан ауылында балалар музыкалық мектебі;
- Абай облысындағы Семей қаласында 18 жастан асқан адамдарға арналған психоневрологиялық мекеме;
- Ақтөбеде 300 орындық ерекше балаларға арналған балабақша;
- Шымкенттегі Сайрам интернат-колледжіне арналған жатақхана;
- Петропавлда 280 орындық балабақша;
- Ұлытау облысындағы Манадыр станциясында және Қаражал қаласында 80 орындық екі қабатты мектеп;
- Жетісу облысындағы Рудничный ауылында 30 орындық мектепке дейінгі мини-орталықпен 200 орындық мектеп;
- Жетісу облысындағы Коксай ауылында 60 орындық орта мектеп құрылысы.
Бұған дейін хабарланғандай, Қазақстанда орналасқан барлық активтер e-qazyna.kz порталы арқылы сатылады. Аукциондарға қатысуға ниет білдірген барлық адамдар шақырылады. Баға мәселесіне келсек, бағалау беруші тараппен жүзеге асырылады. Аукциондар ағылшын әдісімен өткізіледі – баға біртіндеп көтеріліп, тек бір қатысушы қалғанша.