Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласындағы тарифтер 21,1%-ға өсті. Бұл туралы бүгін мемлекет басшысының қатысуымен өткен кеңейтілген үкімет отырысында Қазақстан Ұлттық банкінің төрағасы Тимур Сулейменов хабарлады, деп жазады Kapital.kz бизнес ақпарат орталығының тілшісі.
Оның айтуынша, өткен жылы Ұлттық банктің қалыпты қатаң ақша-кредит саясаты мен үкіметтің шараларының нәтижесінде инфляция елде 2023 жылдың пиковы мәндерінен 8,6%-ға дейін 2,5 есе төмендеді. Тамақ инфляциясы 5,5%-ды, ал азық-түлік емес – 8,3%-ды құрады. Бұл жалпы инфляцияның баяулауына әсер етті.
«Негізгі инфляциялық үлесті реттелетін және реттелмейтін қызметтердің бағалары жасады. Нарықтық қызметтер 11,5%-ға қымбаттады. Орташа алғанда, коммуналдық шаруашылық тарифтері «Тариф инвестицияға ауысады» бағдарламасын іске асыру аясында 21,1%-ға өсті. Сонымен қатар, бағдарламаны жүзеге асырудың басынан бастап коммуналдық секторға 600 миллиард теңгеден астам инвестиция тартылды. Коммуналдық қызметтердің инфляцияға қосқан үлесі болжамнан төмен болды және 1,1 пайыздық пунктті құрады», - деді ол.
Дүниежүзіндегі геосаяси шиеленістің сақталуы 2024 жылы шикізат, қаржы және валюта нарықтарына елеулі әсер етті. Бұл жағдайда әлемдік экономика 2024 жылы 3,2%-ға өсті.
«Қазақстан экономикасы мұнай бағасының төмендігі және оның өндіру деңгейінің төмендігі жағдайында дамыды. Дегенмен, ел экономикасы 4,8%-ға оң динамика көрсетті. Экономикалық өсуді қамтамасыз ету және макроэкономикалық тұрақтылықты сақтау үшін үкіметпен бірге ақша-кредит және фискалдық саясат арасындағы дисбаланстарды жою бойынша кешенді шаралар әзірленді», - деп хабарлады Тимур Сулейменов.
Өткен жылы валюта нарығы жаһандық доллардың нығаюы, геосаяси шиеленістің сақталуы және негізгі экспорттық позициялардағы бағалардың құбылмалылығына ұшырады.
«Ел ішінде валютаға сұраныс, соның ішінде үлкен қаржылық ағындар аясында, артты. Қазақстан қор биржасында доллар бойынша сауда көлемі 50%-ға жуық өсті. Валюта ұсынысының шектеулі болған жағдайда, теңге курсы 15,5%-ға төмендеді», - деп нақтылады Ұлттық банк басшысы.
Қолданыстағы валюталық режим аясында нарықтың теңгерімділігін қамтамасыз ету үшін Ұлттық банк бірнеше шара қабылдады, соның ішінде алтын сатып алу операциялары бойынша монетарлық нейтралитетке көшу. Бұл маңызды шара теңге эмиссиясын шамамен 3 триллион теңгеге қысқартуға және шетел валютасы ұсынысын жылына 5,5 - 6 миллиард долларға арттыруға мүмкіндік береді.
«Үкіметпен бірге квазимемлекеттік сектордың валюталық түсімдерінің жартысын міндетті сату шарасын қайта жандандыруды қолға алдық. Валюта курсының шамадан тыс тербелістерін жұмсарту мақсатында интервенциялар жүргізілді, валюта операцияларының негізділігін бақылау үшін 12 банк пен қаржы ұйымдарында тексерулер жүргізілуде. Валюта операцияларының комплаенсін және мониторингін күшейттік, айырбастау пункттерінде спредті реттеуді қайтадан енгіздік, банктердің валюта операциялары бойынша есеп беру мерзімін қысқарттық», - деп атап өтті ол.
Қабылданған шаралардың нәтижесінде валютаға шектен тыс, дүрлікпелі сұраныстың әсері жойылды. Маңызды сыртқы және ішкі дүмпулер болмаған жағдайда, теңге курсы жаңа негіздемелік деңгейін тапты деп санаймыз.
«ЗВР бойынша. Жоғары жаһандық құбылмалылық және сыртқы борышты өтеу бойынша ірі сома кезеңінде біз олардың көлемін 27,4%-ға арттырдық. ЗВР тарихи максимум 45,8 миллиард долларға жетті. Халықаралық тәжірибеге сәйкес, ЗВР көлемі 3-6 ай импортты жабу үшін жеткілікті болуы керек. Бізде 7,4 айды жабады. Бұл жаһандық тұрақсыздық кезеңінде маңызды деп санаймыз», - деп нақтылады Ұлттық банк төрағасы.
Ол фискалдық қиындықтар жағдайында үкіметтің Ұлттық қордан 6,3 триллион теңге алуын арттыруға мәжбүр болғанын еске салды. Оның ішінде тікелей трансферттер – 5,6 триллион, акцияларды сатып алу – 467 миллиард. Инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыру үшін 238 миллиард теңгеге КГС облигациялары сатып алынды.
«Сонымен қатар, теңдестірілген активтерді орналастыруға көшу арқасында инвестициялық табыс 4,5 миллиард доллар немесе жылдық 7,5%-дан астамды құрады. Бұл тарихи орташа табыстылықтан екі есе жоғары. Ұлттық қордың валюта активтерінің жалпы көлемі 58,8 миллиард долларды құрады. Біз қорды басқарушы ретінде үкіметпен бірге қазақстандық жобаларға инвестициялау бойынша оңтайлы тәсілді тапқанымызды атап өткен жөн», - деп қорытындылады ол.
Бұрынғы онжылдықта Ұлттық қормен сатып алынған облигациялар негізсіз ұзақ мерзімдерге және толықтай нарықтық емес ставкалар бойынша сатып алынған. Бұл қордың тікелей және елеулі шығындарына әкелді.
«Қазір біз жағдайларды нарыққа жақындаттық. Бұл болашақ ұрпақтардың мүдделері мен стратегиялық жобаларды жүзеге асырудың маңыздылығы арасындағы теңгерімді қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, қаржылық тәртіпті қамтамасыз ету және максималды экономикалық қайтарымды қамтамасыз ету үшін үкіметпен бірге Ұлттық қордан қаржыландырылатын жобалардың жаңа бағалау механизмін әзірледік. Қаржы секторынан міндетті түрде қаржыландыру қарастырылған. Бұл Ұлттық қорға қысымды азайтады, екінші жағынан – нарықтық өтімділікті тартады», - деп атап өтті Ұлттық банк басшысы.