Қазақстанның орта білім беру саласында мемлекеттік аудиторлар 62,4 млрд теңге көлемінде бюджеттік қаражат пен ресурстардың тиімді жоспарланбағанын анықтады, деп хабарлайды Kapital.kz бизнес ақпарат орталығы Жоғары аудиторлық палатаның баспасөз қызметіне сілтеме жасап.
«Жоғары аудиторлық палата орта білім беруді дамыту мен сапасын арттыруға бөлінген қаражаттың тиімділігін тексерді. Оның нәтижелері ВАП төрағасы Алихан Смаиловтың жетекшілігімен өткен отырыста қаралды. Талқылауға білім министрі Ғани Бейсембаев, ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек, министрліктердің жауапты қызметкерлері, сондай-ақ бағынысты ұйымдардың басшылары қатысты. Аудит материалдарынан 2019 жылдан бастап Қазақстанда мектептердің саны тұрақты түрде өсіп келе жатқаны көрінеді: 2023-2024 оқу жылында олардың саны 7,8 мыңнан асты. Оқушылар мен мұғалімдер де көбейіп келеді. Бұл еліміздегі білім беру қолжетімділігінің кеңеюін көрсетеді», - делінген ақпаратта.
Орта білім беру жүйесінің қаржыландыруы да тұрақты өсім көрсетуде: соңғы жылдары оған жұмсалатын шығындар 2019 жылы 1,3 трлн теңгеден 2024 жылы 4,8 трлн теңгеге дейін үш есе өсті, бұл сала мемлекет үшін басымдықты екенін растайды, деп атап өтті ВАП.
«Дегенмен, мемлекеттік аудит бірқатар проблемалық мәселелер мен жүйелі кемшіліктерді анықтады, олар орта білім беруді дамытуға бағытталған шаралардың тиімділігін төмендетеді. ВАП мүшесі Нұрлан Нұржановтың айтуынша, олар стратегиялық жоспарлау, білім сапасын бағалау, педагогтарды даярлау мен жұмыспен қамту, олардың қайта даярлануының сапасы, білім беру процесінің методологиялық қамтамасыз етілуі, сондай-ақ мемлекеттік реттеу мен бақылау мәселелеріне қатысты», - деп мәлімдеді палатада.
Айтылғандай, білім беру саласындағы стратегиялық жоспарлау мемлекеттік бағдарламалар мен концепциялардың жиі өзгеруімен сипатталады. Стратегиялық құжаттардың тұрақты ауысуы бұрын басталған бастамалардың үзілуіне әкеледі, сондықтан білім беру саясатының сабақтастығы мен тұрақтылығы жоқ.
Отырыс барысында ВАП төрағасы Алихан Смаилов осы мәселеге ерекше назар аударды.
«Білім министрлігі қабылданған құжаттардың реформаларды қамтамасыз етуін бірінші кезекте бақылауы керек. Соңғы жылдары орта білім беруге бөлінген қаржы үш еседен астам өсті. Мұндай жағдайда мемлекет қабылданған шаралардан үлкен нәтиже күтеді», — деді Алихан Смаилов.
Аудиторлық қорытындыдан анықталғандай, педагогтарды даярлауға арналған мемлекеттік тапсырысты қалыптастыруда еңбек министрлігінің болжамдары мен білім беру жүйесінің нақты қажеттіліктері арасында елеулі айырмашылықтар бар, бұл есептеу методологиясының кемшіліктерімен түсіндіріледі.
«Біліктілікті арттыру мәселесінде педагогтардың курстан кейінгі сүйемелдеу проблемасы сақталып отыр. Ол мұғалімдерге жаңа білімді тәжірибеде қолдануға көмектесуі тиіс, бірақ іс жүзінде тек семинарлар мен жарияланымдармен шектеледі. Білім стандарттары саласындағы реформалар жүйесіз жүргізіліп жатыр. Оқу жоспарларындағы жиі өзгерістер бұрын шығарылған оқулықтарды қайта қарауға және бюджеттің тиімсіз жұмсалуына әкелді. Соңғы 5 жылда оқулықтарды қайта қараудан экономикалық шығындар 16 млрд теңгеден асты. Оқулықтардың сапасын сараптау мен мониторингте кемшіліктер анықталды. 5 жылда бағалау критерийлері 12 рет өзгерді, бұл тұрақты бағалау жүйесінің жоқтығын көрсетеді. Мемлекеттік қызметтер мониторингі ақпараттық жүйесі арқылы сараптама жүргізу тәртібі іске асырылмаған, рәсімдер қағаз жүзінде жүргізілуде», - делінген таратылған хабарламада.
Сондай-ақ, елде лицензиясыз 66 мектеп жұмыс істеп жатқандығы, соның ішінде мемлекеттік мектептер де бар екендігі атап өтілді. Білім беру мекемелеріндегі жүйелі проблемалардың кең таралғандығын аттестациядан бірінші рет өтудің төмен пайызынан көруге болады, тек 18,2% мектептер аттестациядан сәтті өтеді, деп атап өтті ВАП.
Жалпы, мемлекеттік аудит барысында мынадай жайттар анықталды:
- қаржылық бұзушылықтар 1,1 млрд теңге;
- қаражат пен ресурстардың тиімді жоспарланбауы – 62,4 млрд теңге;
- тиімсіз пайдалану – 3,2 млрд теңге.
Еске сала кетейік, бұған дейін Жоғары аудиторлық палата 95 стартаптың 32-і мемлекеттік бюджеттен қаржыландыру алғаннан кейін ликвидирован екенін анықтаған болатын. Мемлекеттік аудит осы жобаларға 987 млн теңге инвестициялардың тиімділігін растаған жоқ.